培育“专精特新”企业集群 打造“隐形冠军”

Veril?nl?r bazas? (VB), h?m?inin m?lumat bazas? (MB) v? ya databaza (ing. database, DB) — veril?nl?r bazas? idar?etm? sistemind?n istifad? etm?kl? elektron ??kild? saxlan?lan v? ?ld? edil?n veril?nl?rin müt???kkil toplanmas?. Ki?ik veril?nl?r bazalar? fayl sistemind? saxlan?l?l?r, lakin b?yük veril?nl?r bazalar? kompüter klasterl?rind? v? ya bulud yadda??nda yerl??dirilir. Veril?nl?r bazalar?n?n dizayn? formal texnikalar? v? praktiki mülahiz?l?ri ?hat? edir. Bura veril?nl?rin modell??dirilm?si, m?lumatlar?n s?m?r?li t?qdim edilm?si v? saxlanmas?, sor?u dill?ri, h?ssas m?lumatlar?n t?hlük?sizliyi v? m?xfiliyi, h?m?inin paylanm?? hesablama m?s?l?l?ri daxildir.
Veril?nl?r bazas? idar?etm? sistemi (DBMS) m?lumatlar? ?zünd? saxlamaq v? t?hlil etm?k ü?ün son istifad??il?r, proqramlar v? veril?nl?r bazas? il? qar??l?ql? ?laq?d? olan proqramd?r. DBMS proqram? ?lav? olaraq veril?nl?r bazas?n? idar? etm?k ü?ün n?z?rd? tutulmu? ?sas imkanlar? ?hat? edir. Veril?nl?r bazas? DBMS v? ?laq?li proqramlar?n ham?s?n? ümumilikd? veril?nl?r bazas? sistemi adland?rmaq olar. ?ox vaxt "veril?nl?r bazas?" termini h?r hans? DBMS, veril?nl?r bazas? sistemi v? ya veril?nl?r bazas? il? ?laq?li proqrama aid edilir.
?nformatikl?r veril?nl?r bazas? idar?etm? sisteml?rini d?st?kl?dikl?ri veril?nl?r bazas? modell?rin? g?r? t?snif edirl?r. Relyasiyal? veril?nl?r bazalar? 1980-ci ill?rd? üstünlük t??kil etmi?di. Bu model m?lumatlar? bir s?ra c?dv?ll?rd? s?tirl?r v? sütunlar kimi t?qdim edir. Onlar?n b?yük ?ks?riyy?ti m?lumatlar?n yaz?lmas? v? sor?ulanmas? m?qs?dil? SQL-d?n istifad? edir. 2000-ci ill?rd? qeyri-relyasiyal? veril?nl?r bazalar? populyarla?m??d? v? onlar müxt?lif sor?u dill?rind?n istifad? etdikl?ri ü?ün birlikd? NoSQL adland?r?lm??d?lar.
Veril?nl?r bazas? (veril?nl?r bazas? sisteml?ri) m?lumatlar?n t??kil edilm?si, saxlan?lmas? v? idar? olunmas? ü?ün strukturla?d?r?lm?? bir sistemdir. Veril?nl?r bazas?, m?lumatlar?n c?dv?l ??klind? (sütunlar v? s?trl?r) saxlan?ld???, müt???kkil bir mühit t?qdim edir. Bu sisteml?r SQL (ing. Structured Query Language) istifad? ed?r?k m?lumatlar?n sor?ulanmas?na, d?yi?dirilm?sin? v? idar? olunmas?na imkan tan?y?r. Relyasiyal? veril?nl?r bazas? modell?ri ?n yayg?n olanlardand?r. Veril?nl?r bazas? sisteml?ri m?lumatlar?n etibarl?l???n? v? t?hlük?sizliyini t?min etm?y? k?m?k edir.
Modell?r
[redakt? | vikim?tni redakt? et]Veril?nl?r bazas? informasiyan?n saxlanmas?n? v? h?m?inin tez bir zamanda veril?nl?r? müraci?ti t?min edir. T?tbiqi proqramlar v? ya ?lav?l?r veril?nl?r bazas?na daxil olan d?yi??nl?rin i?l?nm?sin? xidm?t edir. T??kilind?n as?l? olaraq bazada veril?nl?r t?qdiminin a?a??dak? ?sas modell?ri vard?r:
- ?erarxik modeld? — veril?nl?r bazas? a?ac??killi (ierarxik) t??kil olunur
- ??b?k? modelind? — veril?nl?r bazas? qraf ??klind? t??kil olunur
- Relyasiya modelind? — veril?nl?r c?dv?ll?rd? yerl??dirilir v? bu c?dv?ll?r aras?nda ?laq? yarad?l?r.
- Obyekty?nümlü modeld? — bazan?n ayr?-ayr? yaz?lar? obyekt ??klind? t??kil olunur.
Hal-haz?rda ?n populyar model relyasiya VB-d?r. Relyasiya VB c?dv?ll?r, sor?ular, formalar, hesabatlar, makroslar, veb-s?hif?l?r v? modullardan ibar?tdir. Veril?nl?r c?dv?linin strukturu c?dv?lin sütunlar?n?n adlar?n?n siyah?s? il? t?yin edilir. VB-dan veril?nl?ri ??xarmaq, emal etm?k, d?yi?m?k v? silm?k ü?ün xüsusi proqramlar t?l?b olunur. Bu proqramlar veril?nl?r bazalar?n?n idar?etm? sisteml?ri (VB?S) adlan?rlar.
Veril?nl?r bazas?n? yaratmaq ü?ün istifad? edil?n proqramlar:
H?m?inin bax
[redakt? | vikim?tni redakt? et]?stinadlar
[redakt? | vikim?tni redakt? et]?lav? ?d?biyyat
[redakt? | vikim?tni redakt? et]- Bachman, Charles W. "The Programmer as Navigator". Communications of the ACM. 16 (11). 1973: 653–658. doi:10.1145/355611.362534. ISSN 0001-0782.
- Beynon-Davies, Paul. Database Systems (3rd). Palgrave Macmillan. 2003. ISBN 978-1-4039-1601-3.
- Childs, David L. "Description of a set-theoretic data structure" (PDF). CONCOMP (Research in Conversational Use of Computers) Project. University of Michigan. 1968a. Technical Report 3.
- Childs, David L. "Feasibility of a set-theoretic data structure: a general structure based on a reconstituted definition" (PDF). CONCOMP (Research in Conversational Use of Computers) Project. University of Michigan. 1968b. Technical Report 6.
- Chong, Raul F.; Wang, Xiaomei; Dang, Michael; Snow, Dwaine R. Introduction to DB2 // Understanding DB2: Learning Visually with Examples (2nd). IBM Press Pearson plc. 2007. ISBN 978-0-13-158018-3. ?stifad? tarixi: 17 March 2013.
- Codd, Edgar F. "A Relational Model of Data for Large Shared Data Banks" (PDF). Communications of the ACM. 13 (6). 1970: 377–387. doi:10.1145/362384.362685.
- Connolly, Thomas M.; Begg, Carolyn E. Database Systems – A Practical Approach to Design Implementation and Management (6th). Pearson. 2014. ISBN 978-1-292-06118-4.
- Date, C. J. An Introduction to Database Systems (8th). Pearson. 2003. ISBN 978-0-321-19784-9.
- Halder, Raju; Cortesi, Agostino. "Abstract Interpretation of Database Query Languages" (PDF). Computer Languages, Systems & Structures. 38 (2). 2011: 123–157. doi:10.1016/j.cl.2011.10.004. ISSN 1477-8424.
- Hershey, William; Easthope, Carol. A set theoretic data structure and retrieval language. Spring Joint Computer Conference, May 1972. ACM SIGIR Forum. 7 (4). 1972. 45–55. doi:10.1145/1095495.1095500.
- Nelson, Anne Fulcher; Nelson, William Harris Morehead. Building Electronic Commerce: With Web Database Constructions. Prentice Hall. 2001. ISBN 978-0-201-74130-8.
- North, Ken. "Sets, Data Models and Data Independence". Dr. Dobb's. 10 March 2010. 24 October 2012 tarixind? arxivl??dirilib.
- Tsitchizris, Dionysios C.; Lochovsky, Fred H. Data Models. Prentice–Hall. 1982. ISBN 978-0-13-196428-0.
- Ullman, Jeffrey; Widom, Jennifer. A First Course in Database Systems. Prentice–Hall. 1997. ISBN 978-0-13-861337-2.
- Wagner, Michael, SQL/XML:2006 – Evaluierung der Standardkonformit?t ausgew?hlter Datenbanksysteme, Diplomica Verlag, 2010, ISBN 978-3-8366-9609-8
- Ling Liu and Tamer M. ?zsu (Eds.) (2009). "Encyclopedia of Database Systems, 4100 p. 60 illus. ISBN 978-0-387-49616-0.
- Gray, J. and Reuter, A. Transaction Processing: Concepts and Techniques, 1st edition, Morgan Kaufmann Publishers, 1992.
- Kroenke, David M. and David J. Auer. Database Concepts. 3rd ed. New York: Prentice, 2007.
- Raghu Ramakrishnan and Johannes Gehrke, Database Management Systems.
- Abraham Silberschatz, Henry F. Korth, S. Sudarshan, Database System Concepts.
- Lightstone, S.; Teorey, T.; Nadeau, T. Physical Database Design: the database professional's guide to exploiting indexes, views, storage, and more. Morgan Kaufmann Press. 2007. ISBN 978-0-12-369389-1.
- Teorey, T.; Lightstone, S. and Nadeau, T. Database Modeling & Design: Logical Design, 4th edition, Morgan Kaufmann Press, 2005. ISBN 0-12-685352-5.
- CMU Database courses playlist
- MIT OCW 6.830 | Fall 2010 | Database Systems
- Berkeley CS W186
Xarici ke?idl?r
[redakt? | vikim?tni redakt? et]- CITForum — материалы на сайте Центра информационных технологий
- Very Large Data Base — Endowment Inc.
- ACM SIGMOD — Association for Computing Machinery: Special Interest Group On Management of Data.